مطالب آموزشی

وب چیست و چگونه کار می کند؟

مقدمه

ارتقای سطح دانش, توانایی و مهارتهای ارتباطی برای پاسخگویی به نیازهای جدید یکی از رویکردهای مهم در سازمانهایی است که به اصل پویایی مداوم پایبندند. هر سازمانی برای ایجاد ارتباط مستحکم تر و بهتر با گروههای مخاطب و مشتریان خود تدابیری اندیشیده است. امکانات اینترنت یکی از مناسبترین و در عین حال ساده ترین راههای ایجاد ارتباط دوسویه بین سازمان و کلیه افراد و نهادهای ذینفع (Stakeholders) است. بهره برداری از امکانات اینترنتی همواره به دو عامل اصلی وابسته است. نخست, فناوری جدید و دیگر شیوه و کیفیت استفاده از این پدیده.

با اقبال رو به فزونی برای استفاده از اینترنت, شاید سخن راندن از مزایا و مضار اینترنت شاید در عمل چندان ثمربخش نباشد. اینترنت نیز همچون پدیده های دیگر عصر جدید راه خود را پیموده و با توجه امکانات بیسابقه ای که دارد, به سرعت در حال گسترش است.

اگر از چون و چرا و مجادله درباره اساس و فلسفه اینترنت صرف نظر کنیم وآنرا همچون رسانه های نوین، یک پدیده, با ویژگیهای خاص خودش بدانیم , ناگزیریم به تناسب موضوع مورد نظر, به جنبه هایی از اینترنت بپردازیم که مستقیم و غیرمستقیم بر روی سازمانها و کاربران تاثیر می گذارد.

1- سازمانها. سازمانها (اعم از دولتی و خصوصی) که از عمده ترین کاربران ایترنت هستند, دو دلیل عمده را برای توجیه ضرورت استفاده از اینترنت را مطرح می کنند؛ نخست آنکه این پدیده مجرای مناسبی برای انجام امور جاری, مانند مبادلات, ارتباطات دو و چند جانبه, و امر تجاری آنها است که علاوه بر کاهش هزینه ها و نیاز به نیرو انسانی, در تسریع امور تاثیر غیرقابل انکاری دارد. دیگر آنکه اینترنت جایگاه بسیار مناسبی برای انتقال اطلاعات به اشکال مختلف و اطلاع رسانی است. به ویژه آنکه ارتباط با مشتریان و مخاطبین از این طریق بر بسیاری از اشکال دیگر ارتباط برتری دارد.

2- کاربران اینترنت (بطور عام) اگر چه هنوز منابع اطلاعاتی, مجراهای انتقال اطلاعات و فرایندهای خارج از چهاچوب اینترنت بخش اعظم نیازهای کاربران را تامین می کند و شاید تا آینده ای نه چندان نزدیک, جایگاه آنها حفظ خواهد شد؛ اما ارزیابی گرایش کنونی کاربران به اینترنت حاکی از آن است که جایگاه این پدیده به عنوان یکی از مهمترین منابع اطلاعاتی و مجراهای ارتباط روز به روز مستحکم تر می شود. از این رو علیرغم معضلاتی که هم اکنون در زمینه بهره برداری از اینترنت وجود دارد, چشم پوشی از آن به معنای از دست دادن امکانات اطلاعاتی وارتباطی است که تامین آنها از طرق دیگر یا میسر نیست و یا مستلزم صرف هزینه, نیروی انسانی و زمان فراوان است.

چه باید کرد؟

قبل از اینکه اینترنت با همه کارکردهایش خود را بر ما تحمیل کند و با رفتار منفعلانه تسلیم بی چون و چرای آن شویم, لازم است ضمن وضع مقررات حقوقی, آموزش, ایجاد زیرساختهای مناسب, تامین منابع مالی و هزینه مشارکت سازمانها, گامهای اساسی در زمینه پوشش اطلاعاتی در اینترنت بر داشته شود. بدون تردید وجود منابع اطلاعاتی داخلی در اینترنت ثمراتی دارد که تنها محدود به منافع سازمان نمی شود؛ بلکه تامین نیازهای کاربران و نمایاندن توان علمی کشور از دیگر پیامدهای آن است.

با تسهیلاتی پس از ظهور پدیده «وب» در زمینه انتقال اطلاعات بر روی اینتر نت به وجود آمده است, گرایش به حضور در اینترنت و مشارکت در تبادل اطلاعات علمی و تجاری دچار تحولی اساسی شده است. حضور مراکز پژوهشی, دانشگاهها و سازمانهای تخصصی داخل کشور در اینترنت,- اگرچه چندان پر رنگ و مؤثر نیست- بدان معنا است که صرفنظر از نکات منفی, اینترنت پدیده ای است که می تواند در خدمت دانش, آگاهی و علم قرار گیرد. باید تلاش کرد و امیدوار بود که مراکز علمی و پژوهشی کشور هرچه بیشتر به اهمیت این پدیده در رشد علمی کشور توجه نموده و استفاده از اینترنت را به سطح «حضور تبلیغاتی» محدود نسازند.

مرکز اطلاعات و مدارک علمی یران به عنوان پژوهشکده ای که فعالیت خود را پیرامون سه محور متمرکز نموده است از سال ؟137 امکان بهره برداری از اینترنت رایافت و از همان زمان به دنبال راه کارهایی برای حضور جدی و ثمربخش در اینترنت بود. اقدامات نتیجه بخشی در این زمینه انجام گرفت که مهمترین آنها انتقال اطلاعات 11 پایگاه اطلاعاتی فارسی و لاتین مرکز به میحط وب بود که هم اکنون درحال بهره برداری است. در عین حال مرکز مرز فعالیت در این زمینه را به همین حد محدود ننموده و حیطه فعالیت خود را گسترش خواهد داد.

تاریخچه وب

ظهور وب را می توان منشاء یکی مهمترین تحولات عصر حاضر در عرصة ارتباطات دانست. سابقه‌ اندیشه‌ ایجاد صفحه‌هایی‌ که‌ به‌ صورت‌ فوق‌ متنی‌ ایجاد و خوانده‌ شود منتسب‌ به وانوار بوش‌ (Vannevar Bush) است‌ که‌ در سال‌1945 طی‌ مقاله‌ای‌ در ماهنامه‌ آتلانتیک‌ تحت‌ عنوان‌ "As we may think" به‌ نگارش‌ در آورد. پس‌ از 45 سال‌  تیم برنرز TimBerners-Lee و روبرت کالیا Robert Cailliau در آزمایشگاه‌ اروپایی‌ فیزیک‌ ذره‌ای‌ (CERN) در ژنو سوئیس‌، پروژه‌ HTML را تهیه‌ واندیشه‌ خود را در نوشتاری‌ تحت‌ عنوان:

‌"World Wide Web: Proposal for a Hypertext Projet"

و بر اجرای‌ آن‌ تأکیدکردند. در سال‌ 1992 فعالیتهای‌ آنان‌ به‌ ثمر نشست‌ و پدیده‌ جهانی‌ وب‌ متولد شد. بلا فاصله‌ مرورگرهای‌ (Browser) مناسب‌ وسازگار نیز تهیه‌ شد که‌ با اقبال‌ جهانی‌ مواجه‌ شد.

اینکه‌ چرا وب‌ از آزمایشگاه‌ اروپایی‌ فیزیک‌ ذره‌ای‌ (CERN) آغاز شد چنین‌ پاسخ‌ داده‌ شده‌ است‌: به‌ دلیل‌ ماهیت‌ سؤالهایی‌ که‌ درعلم‌ فیزیک‌ مطرح‌ می‌شود و ضرورت‌ همفکری‌ جهانی‌ در زمینه‌ موضوعات‌ این‌ حوزه‌، وجود محمل‌ ارتباطی‌ برای‌ مرتبط ساختن‌متخصصین‌، غیر قابل‌ اجتناب‌ بود. سیستم‌ ارتباطی‌ مورد نیاز می‌بایست‌ بدون‌ توجه‌ به‌ اختلاف‌ موجود بین‌ سیستمهای‌ کامپیوتری‌ ازنظر نرم‌افزار سیسستم‌ عامل‌ و سخت‌افزار، کارآیی‌ داسته‌ باشد. این‌ نیاز، با همت‌ پژوهشگران‌ این‌ مؤسسه‌ برآورده‌ شد. تحولات‌شگرفی‌ در عرصه‌ نمایش‌ سریع‌ اطلاعات‌، جستجو و امکانات‌ جنبی‌ برای‌ وب‌ روی‌ داده‌ است‌. اما به‌ نظر منمی‌ رسد (CERN) ازموقعیت‌ پیشتاز بودن‌ خود تنزل‌ کرده‌ باشد.

 در زمینه‌ تهیه‌ مرورگرهای‌ وب‌ نیز پیشرفتهایی‌ صورت‌ گرفت‌. دو مرورگر مهم‌ وب‌ یعنی‌ Netscape Navigator  وMicrosoft Explorer پابه‌ عرصه‌ نهادند. نگارشهای‌ متعدد از آنها ارائه‌ شده‌ است‌; اگر چه‌ هنوز در زمینه‌ نمایش‌ یک‌ سند HTMLپویا و همراه‌ جلوههای‌ ویژه‌، مشکلاتی‌ وجود دارد.رقابت‌ نزدیک‌ بین‌ دوشرکت‌ Netscape و Microsoft همچنان‌ در جریان‌است‌.

 در عرصه‌ تولیدصفحات‌ وب‌ نیز با تهیه‌ نرم‌افزارهای‌ رابط قدرتمند وضعیت‌ جدیدی‌ پدید آمد. اکنون‌ با وجود این‌نرم‌افزارهای‌ کمکی‌ تسلط بر کدها و آشنایی‌ با ساختار زبان‌ HTML برای‌ ایجاد صفحه‌ وب‌ ضروری‌ نیست‌ و این‌ عملیات‌ می‌تواند بااستفاده‌ از ویزاردهای‌ Wizard مناسب‌ صفحه‌ مورد نظر کاربر تهیه‌ شود. اما این‌ پایان‌ کار نیست‌; با توجه‌ به‌ توانایی‌های‌ نرم‌افزاررابط، کاربر همچنان‌ قدرت‌ و اختیار ایجاد هرگونه‌ تغییری‌ دیگری‌ را در صفحه‌ مورد نظر دارد. نرم‌افزارهای‌ گوناگونی‌ برای‌ طراحی‌صفحه‌ وب‌ وجود دارد که‌ برخی‌ از مهمترین‌ آنها عبارتند از:

-Microsoft Front Page

- Web Publish

- Symantec Visual Page

- Hotmetal pro

- Adobe Pagemill

در بین‌ نرم‌افزارهای‌ مذکور Front Page از لحاظ فنی‌، امکانات‌ و سازگاری‌ با مرورگرها، توسعه‌ بیشتر یافته‌ و از کلیه‌ امکانات‌وابزار ایجاد، نشر و مدیریت‌ یک‌ سایت‌ WWW برخوردار است‌. از بارزترین‌ ویژگیهای‌ آن‌، هماهنگی‌ کامل‌ با مجموعه ‌ OFFICEشرکت‌ میکروسافت‌ است‌ که‌ توانایی‌ کاربر را برای‌ طراحی‌ وب‌ بطور چشمگیری‌ افزایش‌ می‌دهد.

در زمینه‌ وب‌ فارسی‌، متأسفانه‌ مشکل‌ محیط فارسی‌ در نرم‌افزارها، از جمله‌ وب‌، همچنان‌ به‌ عنوان‌ یک‌ محدودیت‌ توسعه‌ وب‌فارسی‌، خود را نمایان‌ ساخته‌ است‌. استفاده‌ از غالب‌ وب‌ سایتهای‌ فارسی‌، مستلزم‌ Download فونتهای‌ فارسی‌ به‌ صورت‌ دستی‌است‌.

 مطابق‌ اطلاعات‌ موجود از سال 1377 گرایش به انتقال اطلاعات بر روی وب سرعت گرفت و مراکز و سازمانهایی که به اینترنت دسترسی داشتند به صورت ابتدایی به طرحی صفحه وب ویژه معرفی فعالیتهای خود پرداختند؛ ندا رایانه, خبرگزاری جمهوری اسلامی؛ دانشگاهها و همزمان بخش خصوصه نیز وار این عرصه شد. با توجه به محیط گرافیکی و کاربرپسند وب مطبوعات نیز از اقبال وسیعی از وب به عمل آوردند و خصوصا روزنامه های کثیرالانتشار روزانه شماره های منتشر شده را برای استفاده فارسی زبانان داخل و خارج از کشور با استفاده از وب بر روی اینترنت قرار دادند. اما همه این اقدامات منجر به حل نمایش صحیح و بلاوااسطه فونتهای فارسی در محیط وب نشد. بدین معنا که کاربران برای رؤیت فونتهای فارسی مجبور به بارگذاری فونت فارسی شده که همین امر نیز برای همة کاربران به سادگی میسر نیست.

مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران از سال 1376 که امکان دسترسی به اینترنت را یافت, به مطالعه پیرامون انتقال رکوردهای ‌پایگاههای‌ اطلاعاتی‌ به محیط وب پرداخت. در سال 1377 این مطالعات به نتیجه رسید.

نکته مهمی که در زمینه وب مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران قابل ذکر است اینکه با استفاده از Internet Explorer 5. و یا نگارشهای بالاتر آن هیچ مشکلی در نمایش فونت فارسی و چاپ اطلاعات وجود ندارد. سوابق امر نشان می دهد که مرکز اطلاعات‌ و مدارک‌ علمی‌ایران‌ در این زمینه اصولی ترین گام را برداشته است.

وب چیست؟

وب (WEB)یک سیستم مبتنی بر سرویس دهنده/ سرویسگیر(Client/Server) بر روی اینتر نت است که با استفاده از ابزار فرامتن(HyperText) و پیوند(Link) دادن اجزای اطلاعات به یکدیگر  دسترسی به منابع اطلاعاتی را تسهیل می کند. وب از ابزار فوق رسانه ای(HyperMedia) که شامل فوق متن و چند رسانه ای(MultiMedia) است بهره می گیرد. از طریق وب می توان اطلاعات را ارسال ویا دریافت نمود و متفاوت بودن سیستمهای سخت افزاری و نرم افزاری (سیستم عامل) مانع ایجاد ارتباط نمی گردد.

به بیان ساده تر اطلاعاتی که از طریق وب بر روی اینترنت قرار می گیرد میتوان شامل متن, صدا, تصویر, فیلم باشد. این عناصر با پیوندهایی که با استفاده از ویژگی زبان علامتگذاری ابر متن(HyperText Markup Language) - که اختصارا (HTML) خوانده می شود- در آنها ایجاد می گردد با یکدیگر مرتبط شده و کاربر را به وسیله اشاره گرها(Pointer) از اطلاعی به اطلاع دیگر راهنمایی میکند. کاربر با توجه به علاقه خود از اشاره گرهای موجود در متن برای یافتن صفحه مورد نظر استفاده می کند و یا ممکن است برای یافتن آن اطلاعات به نشانی دیگر در سیستم دیگری هدایت شود. هر عنصری که در صفحه وب وجود دارد مانند متن صدا , تصویر, فیلم, آدرسها و پست الکترونیکی قابلیت پیوند با منابع اطلاعاتی یا اشاره گرهای دیگر را دارند. (1, ص. 46)

ابرمتن چیست؟

صفحات ابر متن وب با استفاده از زبان علامتگذاری ابرمتن HTML که گسترشی از  SGML   (Standard Gneralized Markup Language)می باشد طراحی می شوند.  SGML یک استاندارد بین المللی (ISO 8879) است که برای پردازش اطلاعات متنی بکار میرود. فلسف وجودی SGML این است که به گونه ای اطلاعات را آرایش کند که سیستمهای دیگر چاپ و برنامه های دیگر بتوانند از آن استفاده نمایند. HTML که به وسیله SGMLتعریف می شود, یک زبان علامتگذاری لغات ومتون است که روش به نمایش درآمدن آنها را تعیین می کند.(3, ص. 7)

برای درک آسانتر ابرمتن, یک دائره المعارف را در نظر مجسم کنید, کلیه مدخلها و تصاویر آن در یک قالب خطی تنظیم شده اند و برای هر صفحه, بخش, و فصلی شماره ای دارد. با استفاده از فهرست و نمایه کتاب می توانید مقاله مورد نظر خود را یافته و مطالعه کنید. همانطور که مشغول خواندن مقاله هستید, ممکن است برای کسب اطلاعات بیشتر در باره موضوع خاصی به مقاله ای دیگر در این دائره المعارف ارجاع داده شده باشد یا در پاورقی نام منبع دیگری در زمینه همان موضوع ذکر شده باشد. این ارجاعات و یادداشتها ممکن است به تعداد زیاد وجود داشته باشد. شما به کمک نشانی ها ی داده شده به آن مقالات و منابع مراجعه و سپس در صورت لزوم به متن اصلی باز می گردید. در اینجا باید نظم خاصی در تدوین متن از نظر شماره صفحه, بخش و فصل وجود داشته باشد. وجود چنین نظامی موجب الزام تدوین اثر به صورت خطی (Linear Structure) می شود. به طوریکه با نشانی داده شده در صفحات بتوان مطلب بعدی را یافت.

این نظام از نظر پیوند مطالب و ردگیری اطلاعات با استفاده از ارجاعات دقیقا ویژگی ابرمتنها نیز هیت؛ با این تفاوت اساسی که در ساختار ابرمتن ها غیرخطی بوده رعایت نظام خطی الزامی نیست. یعنی تقدم و تاخر مطالب هیچ تاثیری در یافتن اطلاعات ندارد؛ کافی است با دیدن یک نقطه ارجاع در متن, که به مطلب دیگر پیوند داده شده بلافاصله به به اطلاعات مورد نظر دسترسی پیدا کرد. بنابر این مطالب ممکن است به هر شکل تنظیم شده باشد, مهم آن است که پیوند بین عناصر به درستی صورت گرفته و امکان رفت وآمد بین صفحات فراهم گردد. حتی قرار گرفتن تصاویر در کنار متن نیز – آنچنان که در کتابها مرسوم است- الزامی نیست. می توان با استفاده از توانایی زبان نشانگذاری ابر متن محلی خاص برای آنها در نظر گرفت و یا تمهیداتی اندیشید که کاربر بر اساس خواست خود تصاویر را رؤیت نماید. علاوه بر این امکان ایجاد نمایه و فهرستهای گوناگون از مطالب صفحات و امکان افزودن ابزار جستجو در صفحات وجود دارد. (2, ص. 3)

 وب چگونه کار میکند؟

با تهیه صفحات مرتبط به هم با استفاده از زبان نشانگذار ابرمتن کار طراحی وب در یک مرحله به پایان رسیده است؛ اما برای انتشار و دریافت اطلاعات در اینترنت و متصل شدن به اجزای اطلاعاتی گوناگون نرم افزاری مورد نیاز است که بتواند بر اساس پروتکلهای پذیرفته شده, اطلاعات ابرمتن ها را خوانده وبه اصطلاح به آنها حیات ببخشد.این نرم افزارها «مرورگر وب» (Explorer) نام گرفته اند.

مرورگرهای وب چند پروتکلی (چند ضابطه ای) هستند. این بدان معنا است که مرورگرها می توانند به انواع مختلفی از سرویسگرها (Server) که بر اساس پروتکلهای مختلفی ارتباط برقرار می کنند, دسترسی داشته یاشند. مهمترین پروتکلهایی که مرور گرها می توانند با استفاده از آنها به سرویسگرها متصل شوند عبارتند از :

1 پروتکل انتقال ابرمتن::HTTP: HyperText Transfer Protocol

 1پروتکل انتقال فایل: FTP: File Transfer Protocol

 1گوفر:Gofer .

 1پروتکل انتقال اخبار شبکه :News   یا Network News Transfer Protocol NNTP:

 1تل نت: Telnet(3, ص. 11)

 1پست الکترونیکی:mailto.

برای مشخص کردن نشانی اینترنتی یک منبع اطلاعات از مکان یاب واحد منبع یا URL (Uniform Resource Locator) استفاده می شود. URL این اطلاعات را به مرورگر میدهد:

4 نوع پروتکل دسترسی کدام گونه است

4 آدرس اینترنتی سرویسگر

4 مسیر فایل منبع اطلاعات (4, ص. 8)

مسیر URL بطور طبیعی مطلق است. دستور استاندارد URL این چنین است:

 protocoltype//host.domain(:port)directory(/subdirectory)/filename.extension

 مانند:

http://www.irandoc.acir/About/aboutus.htm

دو مرورگر وب Internet Explorer و Netscape Navigator که بیش از همه عمومیت یافته اند. هرکدام از این مروگرها دارای امکانات جنبی متنوعی هستند که کاربر را در اتصال به منابع گونان گون اطلاعات به شکلهای متعدد یاری میدهند.

مهمترین ویژگیهای مرورگرها را می توان این چنین خلاصه کرد:

 & مرورگرهای وب پیوندهای داخلی داخلی و مقصد علامتگذاری ها (Bookmark) را پشتیبانی می کنند. در علامتگذاری, مقصدی در یک صفحه به قسمتهای خاصی از همان صفحه متصل می گردد. برخی از مرورگرها به ویژه Netscape نه تنها توانایی نگهداری بخشهای علامتگذاری شده سایتهای در دسترس را دارند, بلکه برای ویرایش, لیستها و مقوله بندی سلسله مراتبی ارائه می کنند.

& مرورگرهای جدید توانایی فراخوانی برنامه های سرویسگری که داده ها را منتقل و برای کاربر فابل استفاده می نماید, دارا هستند. ممکن است برخی داده ها در شکلهای خاصی ارائه شوند که در بدو امر به وسیله مرورگر قابل بارگذاری نباشد. این مرورگرها برنامه اصلی کاربردی را از مقصد تعیین شده فراخوانی نموده و داده ها را قابل ارائه می کند (1, ص. 50). مانند فایلهای دارای پسوند PDF که با فراخوانی Acrobat Reader و نصب آن بر روی کامپیوتر میهمان فایل را قابل خواندن می کند.

& مرورگرها قابلیت نمایش گرافیک, بخشی از جلوه های ویژه و حالت واقعیت مجازی (Virtual Real Mode) را دارند. اما این توانایی مطلق نیست و هنوز در بخشی از جلوه های ویژه و نمایش واقعیت مجازی محدودیت هایی وجود دارد. البته توانایی مرورگرهای موجود, در این زمینه متفاوت است.

& همه مرورگرها قابلیت ضبط (Capture) اطلاعات قابل مشاهده بر روی صفحه وب یا منبع را بر روی دیسک میهمان دارند. از این طریق کاربر میتواند اطلاعات مورد نیاز خود را نگهداری و استفاده کند. هنگام استفاده از فایل ضبط شده به نشانی اصلی آدرس دهی می شود و یا اگر اشاره گر ارجاع نسبی(Relative) باشد صفحه ذخیره شده از روی رایانه میهمان بارگذاری می شود ونه از مرجع اصلی. آدرس دهی نسبی این مزیت را دارد که با تغییر محی فایل نیازی به تغییر پیوندهای موجود در صفحه نیست؛ اما در آدرس دهی مطلق (Absulate) هرگونه تغییر نام و تغییر محل فایل نیازمند ویرایش پیوندها (Link) است. (1, ص. 50-53)

 ابزار جستجو در وب

یکی ازسودمندترین ویژگی های فحات ب قابلیت افزودن موتور کاوش Engine) (Search   قدرتمند و نیز راهنما بری منابع اطلاعات وب است. در سند HTML می توان کلمات کلیدی را به عنوان Metadata مشخص کرد تا هنگام جستجو توسط موتورهای کاوش این کلمات کلیدی به عنوان معرف (توصیفگر) متن نمایش داده شود. در صورتی که این اقدام هنگام طراحی صفحه انجام نگیرد کلیه واژه های سند (به جز 300 کلمه شامل حروف اضافه و تعریف) توسط کاوشگر وب فهرست و به عنوان معرف نمایش داده می شود.

برای افزودن ابزار جستجو از سه شیوه اصلی می توان بهره برد:

1- کاوش بر اساس نمایه تولید شده توسط ماشین: در این شیوه که در موتورهای کاوشی نظیر Altavista و webcrawler استفاده شده است, نمایه توسط ماشین و بدون کنترل مستقیم انسان بر فرایند انتخاب و نمایه سازی تهیه می شود. در نمایه سازی به این روش جامعیت مورد توجه است. (1, ص. 54-55)

با معرفی صفحه وب به این موتورهای کاوش, نمایه ای از کلمات بکار رفته در صفحات تهیه شده و پس از کنترل آنها توشط سیاهه وارسی (Stop List) – که حدود 300 کلمه را (البته در زبان انگلیسی) شامل می شود- نمایه ویرایش و با حفظ مکان یاب واحد منبع (URL) و آدرس دهی نمایه تهیه می گردد. در واقع کاوشی که با استفاده از موتور کاوش انجام می گیرد, کاوش در همان لحظه در وب سایت انجام نمی شود بلکه کاوش در نمایه ای از پیش تعیین شده است.

این نوع نمایه و حاصل کاوشی که در آن صورت می گیرد دارای مشکلات و نواقصی است که هنوز مورد بحث محافل علمی است و تاکنون الگوریتم جامع و کاملی که منجر به بازیابی دقیق اطلاعات در وب شود ارائه یا مورد توافق قرار نگرفته است. البته باید این نکته را یادآور شد که موضوع پایگاه های اطلاعاتی که به وب متصل می شوند از نظر جستجو تابع منطق وضع شده در ساختار آن پایگاهها است و موتورهای کاوش به طور طبیعی بازیابی اطلاعات آنها تحت تاثیر قرار نمی دهد.

2- کاوش بر اساس نمایه های تولید شده توسط انسان: موتورهای کاوشی که امکاناستفاده از این نوع نمایه را دارند اساسا بر مبنای جستجوی آزاد متن عمل می کنند. اما در عین حال یک یک کنترل انسانی نیز بدان می افزایند. در موتور کاوش Yahoo از این شیوه استفاده میشود. نمایه ای که توسط انسان تهیه می گردد در نتیجه کاوش برجسته شده و متمتیز از متن اصلی نمایش داده می شود. چنین ویژگی را می توان هنگام طراحی وب و با استفاده از ریزبرنامه ها (Applet) به وب افزود.

3-  ابر کاوشگر (Meta Search Engine): همانگونه که از عنوان بر می آید ابر کاوش به خودی خود یک ابزار مستقیم جستجو در صفحات وب نیست, بلکه ابزاری است که در موتورهای کاوش دیگر به جستجو می پردازد. مانند: Metafind, Webferret  و Dogpile (1, ص. 60). این ابر کاوشگرها ویژگیهای موتورهای کاوش را شناخته و از جستجوی جامعی در هرآنچه در دسترس است به انجام می رسانند.

پوشش وب

شما می توانید هر چیزی را بر روی وب بیابید؛ اطلاعات علمی, تجاری, هنری, تبلیغاتی, شخصی,و... . اکنون اطلاعاتی که بر روی وب قرار گرفته است کلیه حوزه های معارف بشری را پوشش می دهد. کتابخانه ها, مراکز اطلاع رسانی و سازمانهای تجاری وب را رسانه ای مناسب برای ایجاد ارتباط با کاربران و مشتریان یافته اند. بستر ارتباطی وب همچنین این امکان را به کاربران می دهد که با یکدیگر – به صورت دو یا چند نفره- به مباحثه پرداخته و کنفرانس از راه دور تشکیل دهند و یا به تبادل نامه به صورت دو یا چند جانبه بپردازند.

 برخی ملاحظات

نکته اول: شاید یکی از مهمترین دلیل برای عمومیت یافتن وب به ویژه در بخش رسانه ای, نمایش گرافیکی, ازنقطه نظر زیبایی شناسی و تاثیر آن بر روی کاربر است که آن را اینترنت براساس متن غیرقابل مقایسه می نماید. صفحه های وب ترکیبی از رنگها, آیکون ها (Icon) و تصاویر متحرک چشم نواز هستند و از قدرت بصری فوق العاده ای برای نمایش مطالب بهره می برد.(1, ص. 47)

هم چنین معروف است که « ارزش یک عکس بیش از هزار نوشته است» ؛ ما نیز در صحت این گفته تردید نمی کنیم, اما باید یک نکته مهم را در نمایش این تصاویر «بهتر از هزار نوشته» بر روی وب باید به یاد داشته باشیم, و آن موضوع سرعت بارگذاری(Load) اطلاعات است. توضیح اینکه انتقال اطلاعات متنی به دلیل کم حجمی آنها با سرعت زیاد انجام می گیرد و هرچه ابزار انتقال مانند سرعت مودم و ظرفیت انتقال خطوط مخابراتی بالاتر باشد, سرعت بارگذاری اطلاعات بیشتر می شود. اما در زمینه انتقال تصویر و فیلم سرعت انتقال به دلیل حجم سنگین فایلهای گرافیکی و طولانی بودن زمان بارگذاری, رضایت کاربران را جلب نمی کند. به همین دلیل طراحان وب در بکار بردن گرافیک سنگین (حجم بالا) به شدت محتاط هستند. در واقع طراحان وب بین استفاده از جلوه های بصری و سرعت انتقال اطلاعات متنی, تا کنون گزینه دوم را در اولویت قرار داده اند؛ که البته این به معنای حذف کلی گرافیک از صفحات وب نیست.

در واقع چنین مشکلی که همواره جنبه تبلیغاتی مهمی به وب جهانی داده است, هنوز بطور کامل در حل نشده و به نظر نمی رسد جز با باز سازی زیرساختهای اطلاعاتی و نوآوری در فناوری اطلاعات این مشکل به سادگی قابل حل باشد.

نکته دوم: وسعت و دامنه داده ها در وب جهانی همچون شمشیر دو لبه عمل می کند. استفاده از نظام نمایه ای مناسب در وب مستلزم صرف هزینه بسیار گزاف است و همه وب سایتهای موجود در اینترنت از نظام نمایه ای کامل و مطلوبی برخوردار نیستند.

موتورهای کاوش نیز بر اساس نمایه ای که از سایتها دریافت می کنند عملیات جستجو را پی می گیرند. از رو این حجم وسیع اطلاعات – که می تواند یک نکته مثبت نیز باشد- با عدم پشتیبانی از یک نظام مناسب روبرو است. این وضعیت, کاربران – به ویژه مبتدیان- وب معمولا در جستجوی اطلاعات سر در گم و وقت فراوانی را از آنها به هدر می دهد. امکانی که اکنون در بیشتر موتورهای کاوش وجود دارد و بر اساس منطق خاصی اطلاعات را بر اساس ارتباط آن با گزینه مورد جستجو مرتب می کند نیز علیرغم مغتنم بودن آن, عملا کارآیی مورد انتار را ندارد.

نکته سوم: در شرایط کنونی که نرم افزارهای طراحی وب به وفور در دسترس عموم قرار گرفته است و بدون نیاز به تسلط بر زبان HTML به سادگی می توان صفحه وب را طراحی و به موتورهای کاوش – رایگان یا با پرداخت هزینه- مرتبط نمود. تعداد وب سایتهایی که توسط افراد مبتدی و بی اطلاع از ویژگیهای فنی اینترنت تهیه می شود به حدی است که از نظر آماری, سایتهای تخصصی اینترنت در اقلیت محض قرار می گیرند.

نکته چهارم: اگرچه اکنون دیگر پذیرفته شده است که یکی از کارکردهای وب جهانی, پوشش تبلیغاتی آن است. اما مجسم کنید که دارای یک پست الکترونیکی هستید و یا مشغول جستجو بر روی یکی از متورهای کاوش, انبوه تبلیغاتی که هر کدام به شکلی شما را به سوی خود می خوانند, حداقل دو تاثیر ناخواسته بر روی فعالیت شما خواهد گذارد؛ نخست, کند کردن سرعت بارگذاری؛ و دیگری, اتلاف وقت. درست مانند کسی که برای رفع نیاز واقعی و ضروری خود به یک پیراهن, وارد مغازه ای بسود ولی چرب زبانی فروشنده و جلوه های سایر البسه موجب شود خریدار تمام موجودی خود را هزینه نموده اما در سبد کالای او اثری از پیراهن نیست!

منابع

1-Dawson, Andy (1997). The Internet for library and Information Service Professionals. Aslib.

2- شایگانی، داریوش. (1377). آشنایی با وب جهانی.

3- کراناک، جو (1377). کتاب آموزشی World Wide Web ترجمه محمدرضا آیت الله زاده. تهران انتشارات کیومرث